Edebi sanatlar, duygu ve düşünceleri daha etkili ve güzel anlatmak için kullanılan özel ifade teknikleridir. Bu konuda en önemli edebi sanatları örneklerle inceleyeceğiz.

---

1. Benzetme (Teşbih)

Özelliği: Bir varlık veya kavramın başka bir varlığa benzetilmesidir.
Unsurları:

• Benzeyen
• Benzetilen
• Benzetme yönü
• Benzetme edatı (gibi, kadar, sanki)

Örnekler:

“Gözleri elmas gibi parlıyordu.”

• Benzeyen: Gözleri
• Benzetilen: Elmas
• Benzetme yönü: Parlaklık
• Benzetme edatı: Gibi

“Aslan kadar güçlü bir adamdı.”

---

2. Kişileştirme (Teşhis)

Özelliği: İnsan dışı varlıklara insana özgü özellikler vermek.

Örnekler:

• “Ağaçlar bize el sallıyordu.”
• “Rüzgar şarkı söylüyordu.”

---

3. Konuşturma (İntak)

Özelliği: İnsan dışı varlıkların konuşturulması.

Örnekler:

• “Kedi bana ‘Beni besle!’ dedi.”
• “Güneş ‘Artık uyanın!’ diye bağırdı.”

---

4. Abartma (Mübalağa)

Özelliği: Bir durumu olduğundan fazla büyütmek veya küçültmek.

Örnekler:

• “Dünya kadar işim var.”
• “Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır.”

---

5. Tezat (Zıtlık)

Özelliği: Birbirine zıt kavramları bir arada kullanmak.

Örnekler:

• “Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.”
• “İçimde bir ölüm, bir de diriliş var.”

---

6. Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması)

Özelliği: Bir sözün benzetme amacı olmaksızın başka bir söz yerine kullanılması.

Türleri:

• İç-dış ilişkisi: “Bütün ev ayağa kalktı.” (Evdekiler)
• Sanatçı-eser ilişkisi: “Yaşar Kemal’i okudun mu?” (Kitaplarını)
• Yer-insan ilişkisi: “Ankara bu karara tepki gösterdi.” (Hükümet)

---

7. Kinaye

Özelliği: Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını çağrıştıracak şekilde kullanılması.

Örnekler:

• “Bu taşı bana mı attın?” (Hem gerçek taş, hem hakaret)
• “Etekleri zil çalıyor.” (Hem sevinçten dans etmek, hem övünmek)

---

8. Hüsn-i Talil (Güzel Sebep Bulma)

Özelliği: Bir olayın gerçek sebebini söylemeyip, hoş ve şiirsel bir neden uydurmak.

Örnekler:

• “Güneş doğdu, dünyaya selam vermeye.” (Oysa güneş her gün doğar)
• “Güller kızarıyor, utandıklarından.”

---

9. Tariz (İğneleme, Dokundurma)

Özelliği: Sözün tersini kastederek alay etmek.

Örnekler:

• “Bravo! Yine her şeyi mahvettin.”
• “Ne kadar da temiz bir odan var!” (Kirli olduğunu ima ederek)

---

10. Tekrir (Yineleme)

Özelliği: Bir sözü vurgu yapmak için tekrar etmek.

Örnekler:

• “Gidiyorum, gidiyorum, bir daha dönmem.”
• “Koş, koş, yetişebilirsin!”

---

Çözümlü Test Soruları

1. “Bulutlar ağlıyordu gökyüzünde” dizesinde hangi söz sanatı vardır?

A) Abartma
B) Kişileştirme
C) Benzetme
D) Tezat

Çözüm: Bulutlara “ağlamak” insana özgü bir özellik yüklenmiştir.
Cevap: B

2. “Senin yüzünden dağlar kadar borcum var” cümlesindeki söz sanatı nedir?

A) Kinaye
B) Abartma
C) Mecaz-ı mürsel
D) Hüsn-i talil

Çözüm: “Dağlar kadar” ifadesiyle borç miktarı abartılmıştır.
Cevap: B

3. “Sabahtan uğradım ben bir güzele” dizesindeki “güzel” sözcüğü sevgiliyi anlatır. Bu hangi sanata örnektir?

A) Mecaz-ı mürsel
B) Kinaye
C) Teşbih
D) Tariz

Çözüm: “Güzel” sözcüğü sevgili yerine kullanılmıştır (ad aktarması).
Cevap: A

4. “Gül hasretinle yollara tutsun kulağını / Nergis gibi kendini gözden ırak tutsun” beyitinde kaç farklı söz sanatı vardır?

A) 1
B) 2
C) 3
D) 4

Çözüm:

• “Gül kulağını tutsun” → Kişileştirme
• “Nergis gibi” → Benzetme
  Cevap: B

5. “Çalışmadığın için sınavdan yüz aldın!” cümlesindeki söz sanatı nedir?

A) Tariz
B) Tekrir
C) Tezat
D) Hüsn-i talil

Çözüm: “Yüz aldın” sözüyle aslında “sıfır aldın” denmek istenmiştir (alaycı ifade).
Cevap: A