📌 İsim Nedir?

Varlıkları, kavramları, duyguları ve durumları tanıtmak veya adlandırmak için kullanılan kelimelere isim (ad) denir.

Örnekler:
“kitap“, “ağaç“, “mutluluk“, “Türkiye“, “Ahmet”

---

📌 İsimlerin Özellikleri

1. Tek başına anlamı vardır.
2. Cümlede özne, nesne, tümleç gibi ögeler olabilir.
3. Çekim eki alabilirler.

📌 İsimlerin Temel Özellikleri (Uyarılar)

✔ UYARI 1: İsimler -mek/-mak mastar eki alamaz.

• Yanlış: “koşmak” (fiil)
• Doğru: “koşu” (isim)

✔ UYARI 2: Bazı isimler hem somut hem soyut olabilir:

• “ışık” → Somut (görülür)
• “bilimin ışığı” → Soyut (metaforik)

✔ PRATİK BİLGİ: Varlığa verilen ilk isim daima özel isimdir:

• “Kopernik” (özel) → “gökbilimci” (tür)

📌 Özel İsimlerde Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. Yazım Kuralları

• Kesin Kural: Özel isimler her zaman büyük harfle başlar ve “-ler/-lar” çoğul eki alınca büyük harf korunur:
  • “Ahmetler bize gelecek.” (Doğru)
  • “ahmetler” (Yanlış)

2. Özel İsim Çeşitleri

Kategori	Örnekler	Ek Bilgi
Kişi Adları	Zeynep, Mehmet, Nazlı	Takma adlar da özel isimdir: “Küçük Emrah”
Yer Adları	İstanbul, Fırat Nehri, Everest	“nehir” tür ismi, “Fırat Nehri” özel
Kurum Adları	Türk Dil Kurumu, Ankara Üniversitesi	Tamamı büyük harfle yazılır
Eser Adları	Çalıkuşu, Mona Lisa	Kitap, tablo, şarkı isimleri

Örnek:
“Annem beyaz martı kitabını okudu.”
→ “Beyaz Martı” (Doğru) / “beyaz martı” (Yanlış)

---

📌 İsim Çeşitleri 

1. Varlıklara Verilişine Göre İsimler

İsim Türü	Özellikleri	Örnekler
Özel İsim	Tek bir varlığı belirtir. Büyük harfle başlar.	“Ayşe“, “İstanbul“, “Türkçe“, “Mars“
Tür (Cins) İsmi	Aynı türden varlıkları genel olarak belirtir. Küçük harfle başlar.	“şehir“, “köpek“, “dil“, “gezegen“

Karşılaştırma:
“Köpek dışarıda havladı.” (Cins ismi)
“Karabaş dışarıda havladı.” (Özel isim)

---

2. Maddelerine Göre İsimler

İsim Türü	Özellikleri	Örnekler
Somut İsim	Beş duyu ile algılanabilir.	“su“, “taş“, “rüzgar“, “koku“
Soyut İsim	Beş duyu ile algılanamaz, sadece hissedilir.	“sevgi“, “korku“, “özgürlük“, “düşünce“

Örnek Cümleler:
“Hava çok soğuktu.” (Somut)
“Mutluluk her şeyden önemlidir.” (Soyut)

---

3. Sayılarına Göre İsimler

İsim Türü	Özellikleri	Örnekler
Tekil İsim	Tek bir varlığı belirtir.	“çocuk“, “kalem“, “ev“
Çoğul İsim	“-ler, -lar” ekini alır. Birden fazla varlığı belirtir.	“çocuklar“, “kalemler“, “evler“
Topluluk İsmi	Çoğul eki almadan çokluk bildirir.	“ordu“, “sürü“, “takım“

Örnekler:
“Öğrenci tahtaya kalktı.” (Tekil)
“Öğrenciler bahçede oynuyor.” (Çoğul)
“Jüri kararını verdi.” (Topluluk)

---

4. Yapılarına Göre İsimler

İsim Türü	Özellikleri	Örnekler
Basit İsim	Hiç ek almamış veya sadece çekim eki almış.	“el“, “göz“, “evler“
Türemiş İsim	Yapım eki almış.	“bilgi“, “sevgi“, “gözlük“
Birleşik İsim	İki kelimenin birleşmesiyle oluşmuş.	“aslanağzı“, “hanımeli“, “gecekondu“

Örnek Analiz:
“Bilgisayar bozuldu.” → “bilgi” + “sayar” (Birleşik isim)
“Gözlemci not aldı.” → “göz” + “-lem” + “-ci” (Türemiş isim)

---

📌 İsimlerde Küçültme

İsimlere “-cık, -cek, -cik” ekleri getirilerek yapılır.

Örnekler:
“tepe → tepecik”
“çocuk → çocukcağız”
“ev → evecek”

Örnek Cümle:
“Köpekcik bize doğru koştu.”

---

📌 İsim Tamlamaları

1. Belirtili İsim Tamlaması

• Tamlayan: -(n)ın, -(n)in
• Tamlanan: -ı, -i
• Örnek: “kapının kolu“, “çocuğun bisikleti“

Örnek: “Şairin sözleri herkesi etkiledi.”

• Tamlayan: şair-in (iyelik eki)
• Tamlanan: söz-leri (3. çoğul iyelik)
• TAM FORMÜL: Tamlayan (-in) + Tamlanan (-i) + [Çoğul Eki]

2. Belirtisiz İsim Tamlaması

• Tamlayan: yalın halde
• Tamlanan: -ı, -i
• Örnek: “okul müdürü“, “çiçek bahçesi“

3. Takısız İsim Tamlaması

• Ek almaz.
• Örnek: “altın yüzük“, “cam kavanoz“

4. Zincirleme İsim Tamlaması

• İkiden fazla ismin bir araya gelmesi.
• Örnek: “Ali’nin okul çantası“

Tamlamaları Bulma Egzersizi:
“Bahçe kapısının anahtarı kayboldu.”
→ “bahçe kapısı” (Belirtisiz) + “kapının anahtarı” (Belirtili) = Zincirleme tamlama

---

📌 Pratik İpuçları ve Karşılaştırmalar

✔ Özel İsim Testi:

• Soru: Bu isim başka bir varlık için kullanılabilir mi?
• Örnek: “Ege” → Hayır (Özel isim)
  “deniz” → Evet (Cins ismi)

✔ Somut-Soyut Ayırt Etme:

• Soru: Dokunabilir, görebilir miyim?
• Örnek: “hüzün” → Soyut
  “bulut” → Somut

✔ Tamlama Türlerini Ayırt Etme:

• Belirtili: Her iki taraf da ek alır (“kedinin maması“)
• Belirtisiz: Sadece tamlanan ek alır (“okul yolu“)

📌 Çözümlü Örnek Test Soruları

1. “Van kedisinin beyaz tüyleri” tamlamasının türü nedir?
A) Belirtisiz
B) Zincirleme
C) Takısız
Çözüm: “Van kedisi” (belirtisiz) + “kedinin tüyleri” (belirtili) → B

2. Hangisi soyut isimdir?
A) Rüzgar
B) Özlem
C) Bulut
Çözüm: B (duygu ismi)

3. “Türkçe” kelimesi hangi tür isimdir?
A) Tür ismi
B) Özel isim
C) Somut isim
Çözüm: Dil isimleri özeldir → B

4. Hangi cümlede topluluk ismi vardır?
A) Kuşlar göç etti.
B) Meclis toplandı.
C) Kitaplar düştü.
Çözüm: “Meclis” → B