Bir cümleden doğrudan çıkarılabilecek yargılar ile çıkarılamayacak yargılar arasındaki farkı anlamak, okuduğunu doğru yorumlamak için kritik öneme sahiptir.

1. Temel Kavramlar

Cümleden çıkarılabilecek yargılar ile çıkarılamayacak yargılar arasındaki farkı anlamak, okuduğunu doğru analiz etme becerisinin temelini oluşturur. Bu konu, öğrencilerin:

• Metinleri dikkatli okuma
• Verilen bilgileri kritik etme
• Yorum yaparken sınırları bilme
  becerilerini geliştirir.

2. Çıkarılabilecek Yargılar (Doğrudan Anlam)

Bu tür yargıların üç temel özelliği vardır:

1. Açıkça ifade edilmiş: Cümlede direkt olarak belirtilir
2. Kanıtlanabilir: Cümleye dayandırılabilir
3. Yoruma gerek yok: Okuyucunun ek bilgi eklemesine gerek kalmaz

Örnekler:
“Okul müdürü, törende öğrencilere başarı belgelerini dağıttı.”
→ Çıkarılabilecek yargılar:

• Tören yapılmıştır
• Öğrencilere belge verilmiştir
• Belgeler başarı için verilmiştir

3. Çıkarılamayacak Yargılar

Bu tür yargılar dört grupta incelenebilir:

Örnek Analizi:
“Efe, matematik sınavından 100 aldı.”
→ Çıkarılamayacak yargılar:

• Efe çok zekidir (aşırı genelleme)
• Çok çalıştığı için aldı (sebep-sonuç)
• En başarılı öğrencidir (kişisel yorum)
• Önceki sınavlarda da 100 almıştır (eksik bilgi)

4. Özel Durumlar

1. Sayısal İfadeler: Kesin bilgi verir, çıkarım yapılabilir
   “Sınıfın %30’u geziye katıldı.” → Kesin yargı
2. Zaman Belirteçleri: “Dün”, “yarın” gibi ifadeler kesin yargı oluşturur
3. Karşılaştırmalar: “En”, “daha” gibi ifadeler dikkatle incelenmeli

---

Çözümlü Test Soruları

Soru 1

“Kütüphanede sessiz olunması gerektiğini hatırlatan bir uyarı asılıydı.”
Bu cümleden aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?
A) Kütüphanede sessizlik kuralı vardır.
B) Uyarı yazılı bir şekilde belirtilmiştir.
C) Kütüphane görevlileri çok sinirlidir.
D) Sessiz olunması istenmektedir.

Çözüm:
C seçeneği (“Kütüphane görevlileri çok sinirlidir”), cümlede hiç bahsedilmeyen bir yargıdır.
Cevap: C

---

Soru 2

“Yazar, bu kitabında çocuklara doğa sevgisini aşılamayı amaçlıyor.”
Bu cümleden kesin olarak çıkarılabilecek yargı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kitap, yetişkinlere hitap etmemektedir.
B) Yazar, doğa temalı bir kitap yazmıştır.
C) Kitap çok satanlar listesindedir.
D) Yazarın tek amacı doğa sevgisidir.

Çözüm:

• B seçeneği (“Yazar, doğa temalı bir kitap yazmıştır”), cümlenin doğrudan verdiği bilgidir.
• A, C ve D seçenekleri cümlede kanıtlanamaz.
  Cevap: B

---

Soru 3

“Bu fabrika, atık sularını arıtmadan nehre boşalttığı için kapatıldı.”
Bu cümleden aşağıdakilerden hangisi çıkarılabilir?
A) Fabrika çevre kirliliğine neden olmuştur.
B) Fabrikanın sahibi ceza almıştır.
C) Nehirden artık su içilemez.
D) Fabrika çalışanları işsiz kalmıştır.

Çözüm:

• A seçeneği (“Fabrika çevre kirliliğine neden olmuştur”), cümlenin doğrudan verdiği bilgidir.
• B, C ve D seçenekleri cümlede kanıtlanamaz.
  Cevap: A

---

Soru 4

“Pikniğe giderken yanımıza şapka ve güneş kremi aldık.”
Bu cümleden aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?
A) Hava güneşliydi.
B) Piknik yapmaya gidilmiştir.
C) Güneşten korunmak istenmiştir.
D) Piknikte yemek yenmiştir.

Çözüm:

• D seçeneği (“Piknikte yemek yenmiştir”), cümlede hiç bahsedilmemiştir.
• Diğer seçenekler cümleden çıkarılabilir.
  Cevap: D

---

Soru 5

“Öğretmen, sınıfa yeni gelen öğrenciyi herkese tanıştırdı.”
Bu cümleden kesin olarak çıkarılabilecek yargı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğrenci utangaç biridir.
B) Sınıfa yeni bir öğrenci gelmiştir.
C) Öğretmen çok nazik biridir.
D) Öğrenci daha önce hiç okula gitmemiştir.

Çözüm:

• B seçeneği (“Sınıfa yeni bir öğrenci gelmiştir”), cümlenin doğrudan verdiği bilgidir.
• Diğer seçenekler yoruma dayalıdır.
  Cevap: B