Şiirde Biçim Özellikleri

Nazım Birimi

• Mısra (dize): Şiirin tek satırı
• Beyit: İki mısradan oluşan birlik
• Kıta (dörtlük): Dört mısradan oluşan bölüm

Nazım Şekilleri

Halk Şiiri Nazım Şekilleri

• Koşma
• Semai
• Varsağı
• Destan

Divan Şiiri Nazım Şekilleri

• Gazel
• Kaside
• Rubai
• Murabba

Modern Şiir Nazım Şekilleri

• Serbest nazım
• Sone
• Terza-rima

Şiirde Ölçü (Vezin)

A. Hece Ölçüsü

• Hece sayısına dayanır
• En çok 7’li, 8’li, 11’li kalıplar kullanılır
• Örnek: “Bu ne acaip bilmece (7’li hece)”

B. Aruz Ölçüsü

• Hecelerin uzunluk-kısalığına dayanır
• Kalıpları vardır: “feilâtün, mefâilün” gibi
• Örnek: “Gül hasretinle yollara tutsun kulağını (Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün)”

C. Serbest Ölçü

• Belirli bir ölçüye bağlı kalmadan yazılır
• Modern şiirde yaygındır

Kafiye (Uyak) Düzeni

Düz Kafiye

• a a a b

• a a b b

Çapraz Kafiye

• a b a b

Sarma Kafiye

• a b b a

Örüşük Kafiye

• a b a b c b c b

Çözümlü Örnekler

Örnek 1:
“Gönül gurbet ele çıkma
Ya gelinir ya gelinmez”

• Nazım birimi: Beyit
• Ölçü: 8’li hece
• Kafiye: “çıkma” – “gelinmez” (tam kafiye)

Örnek 2:
“Bir garip ölmüş diyeler
Üç günden sonra duyalar
Soğuk su ile yuyalar”

• Nazım birimi: Üçlük
• Ölçü: 11’li hece
• Kafiye düzeni: a a a

Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Aşağıdakilerden hangisi halk şiiri nazım şekli değildir?
A) Koşma
B) Gazel
C) Semai
D) Varsağı

Çözüm: Gazel divan şiiri nazım şeklidir. Cevap: B

Soru 2: “Ben gidersem sazım sen kal dünyada” dizesi kaç hecelidir?
A) 7
B) 8
C) 11
D) 14

Çözüm: “Ben-git-ter-sem-sa-zım-sen-kal-dün-ya-da” → 11 hece. Cevap: C

Soru 3: Aşağıdaki kafiye düzenlerinden hangisi “çapraz kafiye”ye örnektir?
A) a a a b
B) a b a b
C) a b b a
D) a a b b

Çözüm: Çapraz kafiye a b a b şeklindedir. Cevap: B

Soru 4: “Gül hasretinle yollara tutsun kulağını” dizesi hangi ölçüyle yazılmıştır?
A) Hece ölçüsü
B) Aruz ölçüsü
C) Serbest ölçü
D) Hiçbiri

Çözüm: Aruz ölçüsünün kalıplarından biriyle yazılmıştır. Cevap: B