1. Kafiye (Uyak)

Tanım: Mısra sonlarında yazılış ve okunuşları aynı olan ek, kelime veya ses benzerlikleridir.

Kafiye Çeşitleri:

a) Yarım Kafiye:

• Tek ses benzerliği
• Örnek:
  “Kalem eldem
  Şiirler dildem”
  (-dem sesi)

b) Tam Kafiye:

• İki ses benzerliği
• Örnek:
  “Gözlerim yaşlı
  Yüreğim taşlı”
  (-aşlı sesleri)

c) Zengin Kafiye:

• İkiden fazla ses benzerliği
• Örnek:
  “Gönlümü çaldın
  Aklımı aldın”
  (-aldın sesleri)

d) Tunç Kafiye:

• Kafiyeli kelimelerden biri diğerinin içinde tam olarak yer alır
• Örnek:
  “Sen benimsin
  Bu senlik değil”

2. Redif

Tanım: Mısra sonlarında kafiyeden sonra gelen aynı anlam ve görevdeki ek, kelime veya kelime gruplarıdır.

Örnekler:
“Gözlerim yaşlı bakışım durgun
Yollarım tozlu yürüyüşüm yorgun”
(-lı/-gun ekleri redif)

3. Şiirde Olay Örgüsü

Tanım: Şiirde anlatılan olayların mantıksal sıralamasıdır. Özellikle manzum hikayelerde belirgindir.

Özellikleri:

• Şiirin temasını geliştirir
• Özellikle epik ve didaktik şiirlerde görülür
• Olaylar zinciri şeklinde kurgulanır

Örnek:
Mehmet Akif Ersoy’un “Çanakkale Şehitlerine” şiirinde savaşın gelişimi olay örgüsü şeklinde verilir.

Çözümlü Örnekler

Örnek 1:
“Gönlümü çaldın
Aklımı aldın
Gözlerim yaşlı
Yüreğim taşlı“

1. ve 2. mısralar: Zengin kafiye (-aldın)

3 .ve 4. mısralar: Tam kafiye (-aşlı)

Örnek 2:
“Bahçelerde mor meni
Gönlümde acı beni“

• Kafiye: Tam kafiye (-eni)
• Redif: Yok

Çözümlü Test Soruları

Soru 1:
“Gözlerin yaşlı bakışın durgun
Yolların tozlu yürüyüşün yorgun“

Bu dizelerdeki kafiye ve redif hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) Tam kafiye (-un), redif (-lu/-gun)
B) Zengin kafiye (-durgun/-yorgun), redif (-lı/-lu)
C) Yarım kafiye (-un), redif (-durgun/-yorgun)
D) Tunç kafiye (-gun), redif (-lu)

Çözüm: -durgun/-yorgun zengin kafiye, -lı/-lu redif. Cevap: B

Soru 2: Aşağıdaki dizelerin hangisinde redif vardır?
A) “Kalem eldem şiirler dildem”
B) “Gönlümü çaldın aklımı aldın”
C) “Bahçelerde mor meni gönlümde acı beni”
D) “Gözlerin yaşlı bakışın durgun”

Çözüm: D seçeneğinde “-lı/-ın” redif. Cevap: D

Soru 3: Şiirde olay örgüsü hangi tür şiirlerde daha belirgindir?
A) Lirik şiir
B) Didaktik şiir
C) Pastoral şiir
D) Satirik şiir

Çözüm: Didaktik ve epik şiirlerde olay örgüsü belirgindir. Cevap: B

4. Soru

“Bir selam ver ey gönül
Gelmesin bana hüzün
Bu ayrılık ölüm gibi
Geliyor bana güzün”

Bu dörtlükteki kafiye düzeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) a a a a
B) a b a b
C) a a b b
D) a b b a

Çözüm:
“gönül/hüzün” (a) – “gibi/güzün” (b) → a a b b düzeni
Cevap: C

5. Soru

Aşağıdaki dizelerin hangisinde tunç kafiye vardır?
A) “Gül büktü boynunu
Gördü ayaklarını”
B) “Sen gittin ya ben kaldım
Bu hasretle yandım”
C) “Gözlerimde yaşlar
Kalbimde düşler”
D) “Yürüyorum yollarda
Arıyorum sende kalan yarımdaki halleri”

Çözüm:
A seçeneği: “boynunu/ayaklarını” → “unu” tunç kafiye
Cevap: A

6. Soru

Şiirde olay örgüsü ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Manzum hikayelerde belirgindir
B) Şiirin temasını destekler
C) Tüm şiir türlerinde zorunludur
D) Epik şiirlerde sık görülür

Çözüm:
Olay örgüsü tüm şiir türlerinde zorunlu değildir, özellikle lirik şiirlerde olmayabilir
Cevap: C

Pratik Bilgiler

• Kafiye ve redif analizinde önce redif, sonra kafiye bulunur
• Tunç kafiye genellikle karıştırılan bir türdür, dikkat edilmeli
• Olay örgüsü şiirin hikayesel yönünü oluşturur
• Redif mutlaka aynı anlam ve görevde olmalıdır