Metin Türleri 9. Sınıf Edebiyat

9. Sınıf 9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Konuları Konu Anlatımı

25.05.2025

Metin türleri, yazılı veya sözlü anlatımın amaçlarına, kullanılan dilin özelliklerine ve iletişim biçimlerine göre sınıflandırılır. Edebiyat dersinde metin türleri genellikle öğretici metinler ve sanatsal (edebi) metinler olarak iki ana gruba ayrılır.

1. Öğretici Metinler

Amacı: Bilgi vermek, açıklamak, öğretmektir.
Dil: Göndergesel işlevde kullanılır, açık ve nettir.
Örnekler: Makale, deneme, eleştiri, biyografi, otobiyografi, gezi yazısı, mektup, günlük, anı, söyleşi, haber yazıları.

2. Sanatsal (Edebî) Metinler

Amacı: Estetik zevk vermek, duyguları ifade etmek, hayal gücünü harekete geçirmek.
Dil: Şiirsel işlevde kullanılır, mecaz ve yan anlamlar içerir.
Örnekler: Şiir, roman, hikâye, masal, fabl, destan, tiyatro, deneme (edebî olanlar).

Bazı Metin Türlerinin Özellikleri:

Metin Türü	Özellikler
Makale	Bilimsel konuları kanıtlara dayanarak açıklar, nesnel bir dil kullanılır.
Deneme	Yazarın kişisel görüşlerini içerir, özneldir, serbest bir üslup vardır.
Hikâye	Kısa bir olay anlatır, az sayıda karakter vardır, betimleme ve diyalog kullanılır.
Roman	Uzun bir kurgusal metindir, geniş karakter kadrosu ve ayrıntılı olay örgüsü vardır.
Şiir	Ahenkli söz dizimi, imge ve duygu yoğunluğu taşır.
Anı (Hatıra)	Yazarın yaşadıklarını anlatır, tarihî belge niteliği taşıyabilir.
Günlük	Yazarın günübirlik yaşadıklarını yazdığı metinlerdir, içten bir dil kullanılır.

Çözümlü Test Soruları

Soru 1:

Aşağıdakilerden hangisi öğretici metin türlerinden biri değildir?
A) Makale
B) Deneme
C) Roman
D) Biyografi
E) Gezi yazısı

Çözüm:
Öğretici metinler bilgi vermeyi amaçlar, roman ise kurgusal bir edebî türdür.
Cevap: C

Soru 2:

“Yazarın bir konu hakkındaki kişisel düşüncelerini samimi bir üslupla aktardığı metin türü aşağıdakilerden hangisidir?”
A) Makale
B) Deneme
C) Eleştiri
D) Biyografi
E) Otobiyografi

Çözüm:
Deneme türünde yazar özgürce fikirlerini aktarır, kesin yargılar içermez.
Cevap: B

Soru 3:

Aşağıdaki metin türlerinden hangisi edebî (sanatsal) metinler grubuna girer?
A) Haber yazısı
B) Söyleşi
C) Şiir
D) Anı
E) Mektup

Çözüm:
Şiir, sanatsal metinlerdendir; diğerleri öğretici metin örnekleridir.
Cevap: C

Soru 4:

“Bir kişinin hayatını başkasının anlattığı metin türü aşağıdakilerden hangisidir?”
A) Otobiyografi
B) Günlük
C) Biyografi
D) Anı
E) Deneme

Çözüm:
Biyografi, bir kişinin hayatının başkası tarafından yazılmasıdır. Otobiyografi ise kişinin kendi hayatını yazmasıdır.
Cevap: C

Soru 5:

Aşağıdakilerden hangisi kurmaca (edebî) metin özelliği taşımaz?
A) Olay örgüsünün bulunması
B) Kahramanların yer alması
C) Bilimsel verilere dayanması
D) Betimlemelerin kullanılması
E) Diyaloglara yer verilmesi

Çözüm:
Kurmaca metinlerde bilimsel veriler değil, hayal ürünü unsurlar vardır.
Cevap: C