Metinlerde düşünceleri daha etkili ifade etmek için çeşitli yöntemler kullanılır. Bu konuda en önemli düşünceyi geliştirme yollarını ve anlatım tekniklerini örneklerle inceleyeceğiz.

A. DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI

1. Tanımlama

Bir kavramın özelliklerini belirterek ne olduğunu açıklamaktır.

Örnek:
“Şiir, duyguların ritmik bir dille ifade edilme sanatıdır.”

2. Örnekleme

Soyut düşünceleri somutlaştırmak için örnekler vermektir.

Örnek:
“Türk edebiyatının önemli şairlerinden bazıları Yahya Kemal, Nazım Hikmet ve Orhan Veli’dir.”

3. Karşılaştırma

İki varlık, kavram veya durumu benzerlik ve farklılıklarıyla ele almaktır.

Örnek:
“Roman uzun soluklu bir türken, hikaye daha kısa ve yoğundur.”

4. Tanık Gösterme (Alıntı Yapma)

Bir düşünceyi uzman kişilerin sözleriyle desteklemektir.

Örnek:
“Albert Einstein’ın da dediği gibi: ‘Hayal gücü bilgiden daha önemlidir.'”

5. Sayısal Verilerden Yararlanma

İstatistiklerle düşünceyi somutlaştırmaktır.

Örnek:
“Türkiye’de kitap okuma oranı %30’dur.”

6. Benzetme

Bir kavramı başka bir kavrama benzeterek anlatmaktır.

Örnek:
“Zaman su gibi akıp gidiyor.”

---

B. ANLATIM TEKNİKLERİ

1. Açıklayıcı Anlatım

Bilgi vermek amacıyla nesnel bir şekilde yazılan metinlerdir.

Örnek:
“Fotosentez, bitkilerin güneş ışığını kullanarak besin üretme sürecidir.”

2. Tartışmacı Anlatım

Bir düşünceyi kanıtlamaya veya çürütmeye yönelik yazılardır.

Örnek:
“Teknoloji bağımlılığının zararları konusunda bazıları olumlu görüş belirtse de aslında sosyal ilişkileri zayıflattığı kesindir.”

3. Betimleyici Anlatım (Tasvir)

Varlıkları okuyucunun gözünde canlandıracak şekilde anlatmaktır.

Örnek:
“Sahildeki kumlar altın gibi parlıyor, deniz ise masmavi uzanıyordu.”

4. Öyküleyici Anlatım (Hikaye Etme)

Olayları bir akış içinde anlatmaktır.

Örnek:
“Sabah erkenden uyandım, kahvaltımı yaptım ve okula doğru yola koyuldum.”

5. Emredici Anlatım

Emir ve yönlendirme içeren ifadelerdir.

Örnek:
“Yerlere çöp atmayınız!”

6. Lirik Anlatım

Duyguları coşkulu bir şekilde ifade etmektir.

Örnek:
“Ah bu türküler, köy türküleri / Ana sütü gibi candan / Ana sütü gibi temiz.”

7. Mizahi Anlatım

Güldürü öğeleri içeren anlatımdır.

Örnek:
“Öğretmen ‘Dünyanın şekli nasıldır?’ diye sordu. Ali parmak kaldırıp ‘Yuvarlaktır öğretmenim’ dedi. Öğretmen ‘Peki ispatlayabilir misin?’ deyince Ali ‘Bana izin verirseniz yuvarlanarak ispat edebilirim’ dedi.”

---

ÇÖZÜMLÜ TEST SORULARI

1. “Tiyatro, sahne sanatlarının en önemlisidir. Örneğin, Shakespeare’in eserleri yüzyıllardır sahnelenmektedir.” cümlesinde hangi düşünceyi geliştirme yolu kullanılmıştır?

A) Tanımlama
B) Örnekleme
C) Karşılaştırma
D) Tanık gösterme

Çözüm: “Örneğin” ifadesiyle örnekleme yapılmıştır.
Cevap: B

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “betimleyici anlatım” kullanılmıştır?

A) İstanbul’un nüfusu 16 milyondur.
B) Sokaklar ıslak, hava serin ve yapraklar sararmıştı.
C) Kitap okumak zihni geliştirir.
D) Önce konuyu anla, sonra soruları çöz.

Çözüm: B seçeneğinde görsel öğelerle betimleme yapılmıştır.
Cevap: B

3. “Sanat toplumun aynasıdır.” cümlesinde hangi düşünceyi geliştirme yolu kullanılmıştır?

A) Tanımlama
B) Benzetme
C) Karşılaştırma
D) Örnekleme

Çözüm: Sanat, aynaya benzetilmiştir.
Cevap: B

4. Aşağıdakilerden hangisi “tartışmacı anlatım”a örnek gösterilebilir?

A) Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.
B) Bazıları uzaktan eğitimi savunurken, biz yüz yüze eğitimin daha verimli olduğunu düşünüyoruz.
C) Bugün hava çok güzel.
D) Kediler dört ayaklı hayvanlardır.

Çözüm: B seçeneğinde karşıt görüş çürütülmeye çalışılmıştır.
Cevap: B

5. “Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, her yıl 8 milyon insan sigaradan hayatını kaybediyor.” cümlesinde hangi düşünceyi geliştirme yolu kullanılmıştır?

A) Tanık gösterme
B) Sayısal verilerden yararlanma
C) Örnekleme
D) Benzetme

Çözüm: İstatistiksel veri kullanılmıştır.
Cevap: B